Agressief gedrag: wat is het?
‘Agressie’ is eigenlijk een containerbegrip voor allerlei vormen van (ernstig) grensoverschrijdend gedrag. De stelregel ‘Emotie mag, agressie niet’ klinkt eenvoudig, in de praktijk ligt dit vaak wat gecompliceerder. Iemand die boos is, kan daardoor heel intimiderend overkomen. Is dit dan emotie of is het agressie?
Bij MADURO. gebruiken we de definitie van therapeut Peter Spelbos: ‘Agressie is gedrag dat iemand inzet om iets kapot te maken, een ander schade te berokkenen en/of duidelijk te maken wat hij/zij wel of niet wil‘. Agressie kan variëren van lichte verbale uitingen zoals schelden of dreigen, tot ernstige fysieke handelingen zoals vechten of aanvallen.
Waarom zijn mensen eigenlijk agressief?
Iemand die agressief is kan daar nogal eens baat bij hebben. Dat klinkt misschien vreemd, we leggen het uit. Agressie is vaak aangeleerd gedrag. Iemand heeft geleerd dat met het vertonen van bepaald gedrag bepaalde resultaten worden behaald. Dit geldt dus ook voor agressie, wanneer iemand gemerkt heeft het gewenste resultaat te behalen bij het vertonen van agressief gedrag, zal hij/zij dit vaker inzetten.
Agressie is ook een manier om schuld proberen af te schuiven. Agressie verplaatst het probleem vaak van ‘ik’ naar ‘jullie’ of ‘jij’. Het is immers makkelijk jezelf te overtuigen dat jijzelf niet het probleem bent door de schuld bij anderen neer te leggen. Dit gedrag komt veelvuldig voor bij interacties met bijvoorbeeld klanten, debiteuren en verdachten. Discussies in dat soort situaties leiden vaak tot onproductieve ‘welles-nietes’ of ‘jij-tegen-mij’ confrontaties.
Daarnaast is het fysiologisch gezien simpelweg makkelijker om agressief te worden dan om rationeel te blijven. Het limbische brein, waar de emoties zitten die agressie kunnen opwekken, is vele malen makkelijker en sneller te activeren dan het neocortex brein waar de ratio huisvest. Daarom is het voor de meeste mensen vaak makkelijker om ‘uit de slof te schieten’ dan om rustige en rationele overwegingen te blijven maken. Hoe vaak excuseren wij onze eerste, emotionele reactie niet met ‘O, sorry… zo had ik het niet bedoeld…’ Dat komt omdat een emotionele reactie voor het brein gemakkelijker en sneller te produceren is dan een rationele beheerste reactie. Helemaal wanneer iemand door opvoeding en/of omgeving langdurig een slecht voorbeeld heeft gehad en daardoor soms niet beter weet, kan hierdoor de agressieve reactie vaker de boventoon voeren, wat productieve interactie met anderen soms erg moeilijk maakt.
Soorten agressie
Er zijn verschillende soorten agressie, we lichten er hier twee uit.
Instrumentele agressie is daar een van. Instrumentele agressie is doelgericht en wordt gebruikt als middel om een bepaald doel te bereiken. Het is niet zozeer gericht op het veroorzaken van pijn of schade, maar eerder op het verkrijgen van iets anders, zoals geld, macht of invloed. Voorbeelden zijn overvallen of intimidatie om iets gedaan te krijgen. Om instrumentele agressie te beteugelen, is het belangrijk dat iedereen in een organisatie dezelfde lijn hanteert. Wanneer een klant bij een medewerker, in reactie op agressie, wel krijgt wat hij wil, dan zal hij dit agressieve gedrag blijven vertonen.
Een andere soort is agressie uit frustratie. Dit komt voort uit opgestapelde frustratie (file, slecht weer, een eerdere discussie, niet de gewenste info krijgen van de medewerker aan de balie), het emmertje loopt over, het frustratieniveau stijgt dermate dat er agressief gedrag wordt vertoond. Ook al is de agressie soms begrijpelijk, ook hier is het belangrijk om een grens te trekken; agressie wordt niet getolereerd. Afhankelijk van hoe je reageert kan de agressie snel toenemen of juist afnemen. De-escaleren is hierbij belangrijk: de agressor serieus nemen, contact maken en luisteren. Pas als de agressor weer rationeel is kun je constructief verder praten over de inhoud.
Twee verschillende vormen van agressie, toch hebben ze met elkaar te maken. Instrumentele agressie kan makkelijk overgaan in frustratie-agressie, als de agressor zijn zin niet krijgt.
Beleid en trainingen
Werkgevers zijn verplicht om hun medewerkers te beschermen tegen alle vormen van agressie. Dat begint met een duidelijk beleid waarin staat dat agressie structureel wordt aangepakt en dat richtlijnen geeft voor de manier waarop dat wordt gedaan. Hiermee kunnen collega’s zoveel mogelijk één lijn trekken bij wat ze wel en niet accepteren en hoe zij hier gezamenlijk mee omgaan. Wat MADURO. hierin voor jouw organisatie kan betekenen lees je hier.
Aanvullend op een goed beleid is het belangrijk dat medewerkers leren omgaan met agressie. Onze trainers zijn experts op dit gebied, ze delen hun kennis en vaardigheden graag met jouw organisatie. Voor meer informatie, kijk eens bij ons trainingsaanbod.
Meer weten over agressief gedrag?
